देशात महागाई सातत्याने वाढत आहे. खाद्यपदार्थांपासून ते कपडे, चपला महाग झाल्या आहेत. एप्रिलमध्ये किरकोळ महागाई 7.79% या 8 वर्षांच्या उच्चांकावर पोहोचली आहे. तथापि, महागाई वाढूनही, साबण आणि कुकीजसारख्या स्टेपलच्या स्वस्त सिंगल-सर्व्हिंग पॅकेटची किंमत वाढत नाही. याचे कारण म्हणजे कंपन्या त्यांचे दर वाढवण्याऐवजी पॅकेटचे वजन कमी करत आहेत. म्हणजे त्याच रुपयात कमी माल देत आहेत.
अर्थशास्त्रात अशा महागाई वाढीला इंग्रजीत ‘Shrinkflation’ आणि हिंदीत ‘सिकुड़न’ म्हणतात. उत्पादनाची किंमत वाढण्याऐवजी त्याचे प्रमाण कमी केले जाते.
खाद्यतेल, अन्नधान्य आणि इंधनाच्या वाढत्या किमतींमध्ये, युनिलिव्हर, ब्रिटानिया इंडस्ट्रीज लिमिटेड आणि डाबर इंडिया लिमिटेड या कंपन्यांसह इतर कंपन्यांनी त्यांच्या पॅकेटमध्ये साठवलेल्या सामग्रीचे प्रमाण कमी करून किंमत स्थिर ठेवली आहे. हे फक्त भारतातच घडते असे नाही. सबवे आणि डोमिनोजसह यूएसमधील अनेक कंपन्यांनी किंमत कमी न करता वस्तूंचे प्रमाण कमी केले आहे.
नुकतेच चौथ्या तिमाहीचे निकाल जाहीर करताना, हिंदुस्तान युनिलिव्हरचे मुख्य वित्तीय अधिकारी रितेश तिवारी म्हणाले की, “पुढील दोन ते तीन तिमाहीत महागाई आणखी वाढू शकते. त्यामुळे काही पॅकचे वजन कमी करणे हा एकमेव मार्ग आहे. उदाहरणार्थ, भांडी धुण्यासाठी वापरले जाणारे कंपनीचे लोकप्रिय उत्पादन विम बार 10 रुपयांना 155 ग्रॅम मिळत असे. आता त्याचे वजन 135 ग्रॅम इतके कमी झाले आहे.
हल्दीरामच्या आलू भुजिया पॅकचे वजन 55 ग्रॅमवरून 42 ग्रॅमवर आले आहे. तिवारी म्हणाले की, कंपन्या अवलंबत असलेले आणखी एक नवीन धोरण म्हणजे ‘ब्रिज पॅक’. हिंदुस्तान युनिलिव्हरने आपल्या लाईफबॉय साबणांचा एक नवीन आकाराचा पॅक सादर केला आहे ज्याची किंमत 10 ते 35 रुपये आहे. पार्ले-जी बिस्किटांची किंमत फेब्रुवारीमध्ये 5 रुपये होती आणि अजूनही 5 रुपये आहे, मात्र वजन 64 ग्रॅमवरून 55 ग्रॅम करण्यात आले आहे.
एप्रिलमध्ये किरकोळ महागाई वाढून 7.79% झाली. सलग चौथ्या महिन्यात महागाई दराने RBI ची 6% वरची मर्यादा ओलांडली आहे. किरकोळ महागाई फेब्रुवारी 2022 मध्ये 6.07%, जानेवारीमध्ये 6.01% आणि मार्चमध्ये 6.95% नोंदवली गेली. एप्रिल 2021 मध्ये किरकोळ चलनवाढीचा दर एका वर्षापूर्वीच्या तुलनेत 4.23% होता.
